Fragile 3/4 (25/26) 2014

Obserwując współczesną kulturę, trudno oprzeć się wrażeniu, że żyjemy w czasach chorobliwego nadmiaru. Późna nowoczesność w różnych swoich przejawach jawi się jako świat przesady i rozbuchania. Nadmiar ten możemy dostrzec w zjawisku niczym nieograniczonego konsumpcjonizmu, w którym odpowiedzią na każdą ludzką potrzebę jest przynajmniej tuzin produktów, sprzedawanych w coraz bardziej wymyślny sposób. Co równie istotne, zjawisko niekontrolowanego przerostu dotyka także sfer kultury i sztuki. Sprawy, które niegdyś były proste, dziś stały się nadmiernie skomplikowane, a zalew bodźców, jakich doświadczamy, obcując z popkulturą, nową technologią czy nawet przestrzenią miejską, nie pozwala na ich właściwą selekcję, namysł i interpretację. Coraz szybciej podróżując, komunikując się i docierając do różnych treści, staramy się wprowadzić także naszą percepcję na jeszcze wyższe obroty.

W kulturze jednak, podobnie jak w fizyce, każda akcja wywołuje reakcję. Starając się sprzeciwić opisanym powyżej trendom, coraz więcej osób wybiera alternatywę, którą może być szeroko pojęta prostota. Jej różnymi obliczami mogą być asceza zamiast nieograniczonej konsumpcji, spowolnienie zamiast ciągłego pędu oraz oszczędność wyrazu zamiast krzykliwej ostentacji. Stanowiący konsekwencję takich wyborów minimalizm postanowiliśmy uczynić tematem przewodnim tego numeru, odnajdując przeróżne jego manifestacje. W życiu codziennym objawia się czasem pod postacią wciąż rozwijających się ruchów dobrowolnej prostoty, o których piszą Andrzej Kasperek i Kajetan Owczarek. Opisywani przez nich minimaliści starają się oczyścić swoje życie z niepotrzebnego naddatku, a ich styl życia może stanowić wyraz poglądów filozoficznych, ale także polityczno-ekonomicznych.

Osobną sferą, w której słowo minimalizm nabiera szczególnego znaczenia, jest sztuka. Tutaj termin ten ma już uświęconą długą tradycją sztuki minimalistycznej wykładnię, oznaczającą radykalne uproszczenie niektórych elementów formy. W niniejszym numerze „Fragile” przyglądamy się niektórym współczesnym próbom realizacji tego modelu sztuki polegającej na redukcji i prostocie, które możemy dostrzec w muzyce, kinie czy literaturze. Chcemy się zastanowić nad tym, dlaczego i w jakich postaciach prostota oraz minimalizm (w sensie społecznym, kulturowym, artystycznym itd.) mogą być wartościami we współczesnym świecie oraz jakie środki najlepiej służą do jej przekazania i wyrażenia.

Miłej lektury,

Miłosz Stelmach

Spis treści:

Minimalistów poszukiwania wewnętrznego spokoju – Andrzej Kasperek

Interesowny minimalizm – Kajetan Owczarek

Muzyka

Romans czy mezalians? – Anna Al-Araj

Nić Nibelungów – Jarosław Sawic

Długa muzyka. Wywiad z triem The Necks – Tomasz Gregorczyk

Formy – naturalna multimedialność (17): Pamiętanie o pamięci – Michał Górczyński

Literatura

Nienawidzę hasła: „powrót do Natury”. Z Julią Fiedorczuk rozmawia Aleksandra Byrska

Paradoksy prozatorskiej ekonomii: Maciej Malicki – Miron Białoszewski – Piotr Sobolczyk

Grzyby i jedwabniki, czyli o humanizmie minimalnym D.J. Enrighta i Dereka Mahona – Wit Pietrzak

Redukcja słów, implozja sensów, czyli Prawie haiku Ryszarda Krynickiego – Piotr Żołądź

Transpoetica: Pamięć i język. Poezja tatarska w Polsce – Klaudia Muca

Film

Slow cinema – współczesne oblicze filmowego minimalizmu – Miłosz Stelmach

Wracaj, skąd przybyłeś. Kontemplacja powrotu do przeszłości w Visitors – Jakub Przybyło

Jak nudzą się kowboje – Tomasz Rachwald

Sztuka

Minimalizm – raz jeszcze – Maria Hussakowska

Minimalistyczny performance – Małgorzata Kaźmierczak

O głodzie. Z Karoliną Brzuzan rozmawia Agata Stronciwilk

Znikome wymagania – Olga Kosińska

Miska i Kij – Elżbieta Prokopowicz