Format 2 (66) 2013

Przejdź do Format lub Spisy treści 2013

okładka numeru
66/2013

WSTĘPNIAK
Czy współczesna sztuka manipuluje, czy poddaje się grze pozorów dla osiągania własnych celów? To także pytanie o cele sztuki dzisiaj: gdzie zmierza, czemu służy?... Albo może raczej należałoby pytać, jak artyści manipulują nami, odbiorcami ich twórczości — to są m.in. pytania, które stawiamy w tym numerze „Formatu”, i które pozostawiamy w pewnego rodzaju nie-dopowiedzeniu. Bo przecież głównie chodzi nam o poznanie intencji artystów (z założenia szczerych), które dopiero mogą przekształcić się w projekty „uwodzenia” odbiorcy — w rozumieniu rynku finansowego, ale także aspiracji pasjonatów i kolekcjonerów sztuki czy zwykłych konsumentów tego, co oferuje sztuka: od doznań zmysłowych (estetycznych) i świadomościowo-poznawczych po przeżycia głęboko duchowe. Artyści tworzą dla nas (choć niektórzy tylko dla siebie) i chcą nam „sprzedać” swój produkt, muszą więc być świadomi istnienia tzw. mechanizmu rynkowego, z jego instytucjonalnym zapleczem, konkurencyjnością i wolnością działania (czy wolnością?). A więc powinni w tej sytuacji posiłkować się reklamą warunkującą ten rynek, muszą promować się poprzez wystawy, media czy wydawnictwa — wszędzie tu przydaje się umiejętność swoistego uwodzenia odbiorcy. Jean Baudrillard poświęcił temu zjawisku jedną ze swoich krytycznych publikacji (por. „O uwodzeniu”), dowodząc związku tej zdolności ze światem rytuałów, znaków, sztuczek, a nawet czarów. Odwołał się w swej argumentacji do pojęcia kobiecości, z jej uwodzicielskimi predyspozycjami, sprzyjającymi w panowaniu nad naszą przestrzenią symboliczną, a więc kulturą, w tym też — sztuką. W uwodzeniu decyduje skuteczna gra czystych pozorów — twierdzi filozof — i ubolewa nad faktycznym zanikiem tego prastarego, magicznego ceremoniału budowania relacji międzyludzkich na rzecz zracjonalizowanej produkcji i władzy. Przytaczając pozytywy tegoż, jednocześnie wskazuje on na zagrożenia będące swoistym rewersem technik manipulacyjnych w sztuce, służących podważeniu jej wartości. Odnoszą się do tego problemu w swych tekstach L. Koczanowicz i S. Marzec, dopowiada J. Fereński.
Czy wielkie wydarzenia wystawiennicze też są oparte na tej zasadzie? W pewnym zakresie na pewno tak, to są bowiem wyznaczniki globalnego rynku sztuki i rynku kreowanych wartości, hierarchii i kryteriów oceny. A te przecież zawsze podlegają i będą służyły swoistej manipulacji. Mam więc nadzieję, że nasi Czytelnicy zaakceptują również tę porcję uwodzenia, jaką oferuje bieżący numer „Formatu”.
Andrzej Saj

GOŁYM OKIEM (felieton)
Bogusław Jasiński. Najpierw prawda, potem piękno

TEMATY
Leszek Koczanowicz. Manipulacja sztuki. Sztuka Manipulacji
Sławomir Marzec. Przeciw manipulacji w sztuce. Arthome

WYDARZENIA
Eulalia Domanowska. Biennale w Wenecji
— próba systematyzacji czy targi różnorodności?
Grażyna Borowik. Marginesy encyklopedii
Andrzej Saj. Obok rampy załadunkowej
Kama Wróbel. Sztuka w ujęciu technologicznym, czyli o tegorocznej edycji Biennale Sztuki Mediów WRO
Adam Sobota. 12 Międzynarodowy Festiwal Fotografii, Łódź 6-16 czerwca 2013
Dobromiła Błaszczyk. Miesiąc Fotografii w Krakowie
Piotr Jakub Fereński. Kultura nie równa się kapitał
Krzysztof Jurecki. II Piotrkowskie Biennale Sztuki

POSTAWY
Mateusz Bieczyński. Egzorcyzmy Krzysztofa Bednarskiego
Aleksandra Gieczys-Jurszo. Kwestia tożsamości
Anna Mikołajek. Płynna nowoczesność i artysta miejscowy

REMINESCENCJE
Marta Skłodowska. Zamknięty krąg
Julita Deluga. Między geometrią a światłem
Bożena Kowalska. O Wojciechu Fangorze w jubileusz 90-lecia

MOTYWY
Marcin Ludwin. Nie tylko Odra
Magda Ujma. Niegrzeczna dziewczyna
Jacek Bąkowski. Konteksty
Barbara Kępa. Potencjał kochanka

KONTAKTY
Olga Łukowska. Dni Sztuki Performance we Lwowie
Marta Czyż. Obraz i słowo — Korespondaż Jiří Kolářa i Béatrice Bizot
Dorota Koczanowicz. Ulica jak marzenie senne
Lila Dmochowska. Wizualna poezja Heinza Cibulki
Karolina Majewska. Malarstwo performatywne Kathariny Grosse
Eulalia Domanowska. Nowa dyscyplina artystyczno-sportowa
Ewa Tatar. Bunkier Sztuki — sprawozdanie subiektywne
Dobromiła Błaszczyk. Walter Pfeiffer — artysta artystów
Dobromiła Błaszczyk. „I Have a Dream...”
Agnieszka Gniotek. Okiem dokumentalistki
Agnieszka Gniotek. Widzenie subiektywne
Alexandra Hołownia. Ono Ludwig
Mateusz Palka. Alegorie czasu Bogdana Konopki

RELACJE
Rafał Boettner-Łubowski. Ludomir Franczak — „Odzyskane”
Marta Lisok. Dobry początek
Ewelina Jarosz. Genealogie pracy w poznańskim Arsenale
Ewa Danuta Adamczyk. 25 lat Małych Form Malarskich
Ryszard R atajczak. Kazimierz Starościak 1932-2013
Lena Wicherkiewicz. Poetycko-ekspresyjne spotkanie dwóch wojowników malarstwa
Wojciech Wojciechowski. Zwierzę jako podmiot
Mieczysław Szewczuk. Powrót Kazimierza Pomagalskiego
Anita Wincencjusz-Patyna. Biennale Ilustracji Bratysława 2013

KONTROWERSJE
Lila Dmochowska. Fałszywa miłość do sztuki i fałszywa sztuka
Lila Dmochowska. Kisling, Zborowski i skandal w nowojorskim Sotheby’s
Bożena Kowalska. Broniąc Opałkę przed Opałką

ROZMOWY
Miłosz Słota. „Nie, tak — Nie”. Rozmowa z Łukaszem Skąpskim
Adam Sobota. 5 x Busza
Mateusz Palka. Obecność

INFORMACJE, RECENZJE
Daria Milecka. Profesor Wanda Gołkowska (1925-2013)
M.K. „Flagi Sztuki”
Małgorzata Kazimierczak. Międzynarodowy projekt Moving Art Box
Fotoformacik
Wojciech Wojciechowski. Szaleńcy
Wojciech Wojciechowski. Kaczki i dekorowane budy
Andrzej Kostołowski. Gry kuratorskie (z cyklu: Kalko-mania)