Przegląd Powszechny 7-8/2008
Z Katalog.Czasopism.pl
Przejdź do Przegląd Powszechny lub Spisy treści 2008
7-8/2008
Jak Irlandia i Madagaskar… Z Tomasem Venclovą o historii i współczesności Litwy rozmawia Sebastian Duda
Rozmowa dotyczy trudnych stosunków polsko-litewskich, litewsko-żydowskich, litewsko-niemieckich, litewsko-rosyjskich... Wszak Wilno – w swej długiej historii – było miastem wielokulturowym, a zamieszkujący je przedstawiciele różnych narodowo-ści nie zawsze byli wobec siebie i swego miasta w porządku.
Sebastian Duda, Łucja Czepulonis
Litwa – społeczeństwo na rozdrożu?
Ile wiemy o współczesnej Litwie? Dlaczego wiosną 1990 r., gdy Litwa wybijała się na niepodległość, aż 47 proc. litewskich Polaków popierało partię komunistyczną? Dlaczego Litwa ma najwyższy wskaźnik emigracji wśród krajów Unii Europejskiej, tylko co czwarty Litwin deklaruje, że ludziom powinno się ufać, a wskaźnik samobójstw jest najwyższy w Europie i jeden z najwyższych na świecie?
Wczoraj heroizm – dziś sekularyzacja Z ks. Robertasem Šalaąevičiusem, rektorem Wyższego Seminarium Duchownego pw. św. Józefa w Wilnie, rozmawia Sebastian Duda
Z perspektywy czasu widać, że na Litwie katolicyzm okazał się dla wielu niezbyt dojrzałym wyborem. Wiara nie miała zbyt głębokich podstaw. Walkę o wolność i niepodległość łączono z Kościołem. Gdy wolność i niepodległość stały się faktem, Kościół dla wielu okazał się niepotrzebny. Ale od końca lat dziewięćdziesiątych biskupi litewscy zaproponowali inny typ katechizacji – mówi ks. Robertas Šalaąevičius.
Daniel Przastek
Fenomen. O istocie i znaczeniu teatru litewskiego słów kilka
Rzadko najlepszą marką, reprezentantem państwa może stać się teatr. Właśnie on stał się rozpoznawalnym znakiem Republiki Litewskiej. Kraj, który blisko dwadzieścia lat temu wybił się na niepodległość, dziś jest najważniejszym ośrodkiem życia teatralnego w Europie. Ma wielkich magów sceny, oryginalne widowiska, ujmujące i, co najważniejsze, własne.
Łukasz Książyk
Wilno Miłosza i Jasienicy. Między stolicą a prowincją, wiekiem XX a XIX
Prowincjonalność międzywojennego Wilna miała wymiar nie tylko polityczny, ale też komunikacyjny i architektoniczny. Wilno Miłosza to miasto, które w zimie przybierało wygląd polarny i gdzie za główny środek komunikacji służyły saneczki. Jasienica natomiast upatrywał przyczyn zacofania Wilna w niechęci wpływowej części jego mieszkańców do nowoczesnej architektury, w czym widział mroczne dziedzictwo czasu zaborów.
Tomasz Jędrzejewski
Wilno zawsze romantyczne
W ubiegłym roku przypadła 190. rocznica powstania Towarzystwa Filomatycznego, w obecnym – 190. rocznica debiutu poetyckiego Adama Mickiewicza na łamach „Tygodnika Wileńskie-go”. Przez dwa wieki niewiele się w mieście zmieniło, dlatego wciąż możemy jeździć do Wilna romantycznego.
Magdalena Czoch
Dwa żubry
Środowisko wileńskiej AK organizuje w szkołach konkursy wiedzy o Armii Krajowej. Do młodzieży nie można trafić przez narzekanie na trudne warunki wojenne. Trzeba stworzyć atmosferę. Daty, nazwiska, miejsca, zapewne nie wzbudzają wielkich emocji, ale wileński akcent, krzaczaste brwi i wzrok starszych konspiratorów, ta oral history robiąca karierę na świecie i u nas, musi mieć dla młodych jakąś magię.
Marius Ivaąkevicius
Wyjące miasto
Czasem wieczorami idę do Pubu Irlandzkiego „Prie Universiteto” („Przy Uniwersytecie”). W weekendy zbiera się tam paczka. Siedzimy, gadamy, towarzystwo się powiększa, wkrótce trzeba zsuwać stoliki. Wilnianie bardzo kochają swoje miasto. Może właśnie w tej chwili wybiła godzina Wilna? My nasze miasto odkrywamy na nowo.
Agnieszka Lewandowska-Kąkol
Kazachska tułaczka
Gdy Maria zobaczyła Romka prowadzonego przez dwóch żołnierzy sowieckich, zrozumiała, że dalsza ucieczka jest niemożliwa. Trzymając pięcioletnią Renię za rękę, wyszła zza ukrywających je krzaków. Rosjanin z naganem w ręku najpierw zaczął im grozić, a potem pogonił całą trójkę przez las do czekającego tam wozu.
Wacław Oszajca SJ
Bóg powiedział raz, dwa razy usłyszałem (Ps 62,12)
Elżbieta Stojanowska
Stereotypy i różnorodność płciowa'
Ile mamy rodzajów płci? Jaką warto mieć płeć psychologiczną? Jaką płeć psychologiczną pragniemy posiadać? Dlaczego pewne cechy psychiczne uważane są za typowe tylko dla jednej płci, a nie dla obu? Jak to się dzieje, że jednostki w różnym stopniu identyfikują się z cechami uważanymi za typowo męskie lub typowo kobiece?
Anna Gancarz
Kobiety i mężczyźni. Inne światy, inne języki
Konflikty między kobietami i mężczyznami nie zawsze wynikają z różnic charakterów. Zarówno gwałtowne kłótnie, jak i codzienne drobne nieporozumienia mają często podłoże językowe. Niektórzy językoznawcy twierdzą wręcz, że rozmowy między przedstawicielami przeciwnych płci to komunikowanie międzykulturowe.
Nicholaus Lobkowicz
Mesjanistyczni Żydzi
Żydzi kategorycznie odrzucają swych mesjanistycznych braci w wierze. Już określenie „mesjanistyczni Żydzi” odczuwają jako skandaliczne; przecież judaizm jest religią mesjanistyczną. Kto, mówią oni, nawraca się na inną religię, nie jest już Żydem z punktu widzenia religij nego. O tyle rzuca się to w oczy, że Żydzi są na ogół tolerancyjni wo bec ruchów wywodzących się z ich środowiska.
Szmuel Josef Angon
Światło Tory
Jeden dom w Korolewce jest duży, przestronny. A na górze zbudowane małe poddasze. To dom rabiego Aszera Barucha, miejscowego wielmoży. W jego domu dobytek i bogactwo, a w nim samym Tora. Noc po nocy, całą noc siedzi rabi Aszer Baruch w świetle świecy i zajmuje się tym, co mówi Tora. Bo też i popęd ludzkich serc nigdy nie ustanie.
Enrico Cataneo SJ
Współczesna egzegeza a boskość Jezusa
W ubiegłym wieku pewna liczba egzegetów usiłowała określić to, co można przypisać „historycznemu Jezusowi”, a co wspólnocie, która stworzyła „Chrystusa wiary”. Dziś zdali sobie oni sprawę, że ten typ egzegezy prowadzi raczej donikąd. A centralnym problemem pozostaje pytanie, czy posłanie, głoszone przez Jezusa o Bożym królestwie mogłoby być niezależne od posłańca, od Jego osoby.
Bartłomiej Noszczak, Michał Kurkiewicz
Raport oficera NKGB o pracy Departamentu XI MBP (1953 r.)
Nasilające się od 1948 r. prześladowania duchowieństwa wy-wołały z czasem konieczność strukturalnej rozbudowy „pionu wyznaniowego” aparatu bezpieczeństwa. W związku z tym wydzielono samodzielny urząd – Departament XI, zajmujący się wyłącznie zagadnieniami wyznaniowymi. Jego zadaniem była przede wszystkim walka z wrogą działalnością w związkach wyznaniowych i organizacjach z nimi związanych.
Andrzej Osiński
Andrzej Wróblewski – Bertolt Brecht polskiego malarstwa
Delikatny aż po brutalizm, intelektualizujący aż po przerysowanie, Andrzej Wróblewski stworzył kreacje w swym nonkonformizmie tak nowatorskie i odkrywcze, że okazały się w Polsce zupełnie nie do przyjęcia. Natrętna ekspresja, domagająca się niczym nieskrępowanej odautorskiej wypowiedzi, została tu ujęta w surowe ryzy intelektu oraz zaopatrzona ironią, graniczącą z groteską.
Michał Pędracki
Złoty horyzont
Ostatni raz byłem w Jakucji rok temu. Trafiłem tu, z dość osobliwego powodu. Kiedyś bardzo dawno temu, miałem dziwnie 211wyrazisty sen. Sen, który jak się przypadkowo okazało dziesięć lat później, był jakuckim mitem. To był początek moich zainteresowań duchowością ludów dalekiej północy, szamanizmem i psychologią głębi.
TEATR
Paulina Borek
60 minut
(Teatr Collegium Nobilium, „Dochodzenie” Adama Biernackiego i Bartka Magdziarza)
Paulina Borek
„To upiór tej opery”, czyli pora na upiora
(Teatr Muzyczny Roma w Warszawie, „Upiór w operze” A. L. Webera; reżyseria – Wojciech Kępczyński)
MUZYKA
Urszula Ciołkiewicz
Głos Gruzji w Warszawie
(Koncert Katie Melua, Warszawa 20 kwietnia 2008 r.)
FILM
Jan Pniewski
Dziwne przypadki Lily
(„Orzeł kontra rekin”, reżyseria – Taika Wititi/Taika Cohen’s)
TELEWIZJA
Jan Kłossowicz
Zadanie z fizyki
(„Jak telewizyjny teatr robimy my, a jak Brytyjczycy?”)
KSIĄŻKi
Adriana Szymańska
Znaki śmierci
(Grzegorz Przemyk, „W dniu, w którym przyjdziesz po mnie...”)
Mieczysław Orski
Uchwytna poręcz
(Marek Bieńczyk, „Przezroczystość”)
Marek Klecel
Eliot dla Europy
(Thomas S. Eliot, „Chrześcijaństwo – kultura – polityka”)
Bartosz Wieczorek
Sukces „bogatego młodzieńca”
(Barbara Adamczyk, „Model pedagogii Jezusa w przekładzie biblijnym”)
Marek Blaza SJ
Nie wszystko jest tak oczywiste, jak nam się wydaje
(Wacław Hryniewicz OMI, „Abym nie utracił nikogo… W kręgu eschatologii nadziei”)
Anna Maziuk
Zatrzymana historia
(John G. Morris, „Zdobyć zdjęcie. Moja historia fotografii prasowej")
Jakub Halcewicz - Pleskaczewski
Polska u Urbana
(Jerzy Pilch, „Marsz Polonia”)
Zbigniew Kubacki SJ
Dla Niemców i nie tylko
(Julius H. Schoeps /red./, „Nowy leksykon judaistyczny”)
Paulina Borek
Kropka w nieskończonej księdze Boga
(Florence Noiville, „Isaac Bashevis Singer”)
Z życia kraju
Jakub Halcewicz - Pleskaczewski
Metropolia, to brzmi dumnie
Z życia świata
Piotr Kowalczuk
Żaba w irlandzkim piwie
Z życia Kościoła
Tomasz P. Terlikowski
Koniec status quo